УЛАДЗІМІР ПАПКОВІЧ

Папковіч Уладзімір Антонавіч  нарадзіўся 25.03.1935 г. у вёсцы Дварэц Вілейскага раёна Мінскай вобласці ў сялянскай сям'і. Бацькі Антон Іванавіч і Вольга Антонаўна працавалі на ўласнай зямлі ў Заходняй  Беларусі.

Валодзя пайшоў у 1 клас Мардасоўскай школы ў 1944 годзе пасля вызвалення роднай зямлі. Навучыўся чытаць да школы, праз два тыдні быў пераведзены ў 2 клас. Пасля заканчэння пачатковай школы вучыцца ў Хаценчыцкай сямігодцы, затым — у Ільянскай сярэдняй школе.

Скончыў Мінскі дзяржаўны педагагічны інстытут замежных моў (1958), выкладаў у гэтым інстытуце нямецкую мову (1958-1962). Працаваў інжынерам-перакладчыкам патэнтнага бюро Інстытута навукова-тэхнічнай інфармацыі і прапаганды пры Савеце Міністраў БССР (1962-1963), старшым выкладчыкам кафедры замежных моў Мінскай вышэйшай інжынерна-радыётэхнічнай навучальні (1963-1964), інжынерам-перакладчыкам аддзела тэхнічнай інфармацыі Мінскага оптыка-механічнага завода. У 1966-1970 гг. настаўнічаў у школе № 20 у Віцебску, у Віцебскім педінстытуце. Зноў працаваў інжынерам-перакладчыкам. З 1973 г. выкладчык нямецкай і англійскай моў Віцебскага індустрыяльнага тэхнікума, з 1982 г. - старшы выкладчык Віцебскага педінстытута. Член Саюза беларускіх пісьменнікаў (1981). Старшыня аб’яднаня беларуска-нямецкай дружбы “Калі ласка – Вількомэн”. Лаўрэат гарадской прэміі інтэлігенцыі “Сузор’е муз” (2002). Лаўрэат прэміі імя У.Караткевіча.

У друку выступае з 1962 года з вершамі і апавяданнямі. Апавяданні на рускай мове змяшчаліся ў часопісе «Нёман» і газеце «Знамя юности”. На беларускай мове апавяданні і гумарэскі друкаваліся ў газеце “Мінская праўда” ў 1962-1963 гг. З 1966 года працуе ў галіне паэзіі. Аўтар зборнікаў вершаў «На досвітку» (1978), «Зерне» (1982), «Самы кароткі цень» (1988), “На тым стаю” (2004),   кнігі гумару “Вы будзеце смяяцца”   (2008), “Рэшта” (2010).

На беларускую мову перакладае творы нямецкіх і польскіх паэтаў. У яго перакладзе выйшлі кнігі І.Р.Бехера «Вяртанне да сябе» (1988), Р.Крафта «Востраў без маяка» (1987), «Закаханы вандроўнік: паэзія нямецкага рамантызму» (1989), “Тры таварышы” Рэмарка (1994), “Хмара” Гудрун Паўзэванг (2011), “Карлік Нос” Вільгельма Гаўфа. На нямецкую мову пераклаў паэму  “Тарас на Парнасе”  Кастуся Вераніцына (2003).

Шмат гадоў наш музей падтрымлівае цеснае  сяброўства з Уладзімірам Антонавічам Папковічам. Уладзімір Антонавіч пісаў для нашага музея свае ўспаміны, дасылаў віншавальныя паштоўкі, свае кнігі.  У адным з пісем  паэт пісаў:

Тут, у Ільянскай старане,

Мая душа жыве.

Мой родны кут зноў сніцца мне

І да сябе заве.

 Заўсёды з хваляваннем  чакалі сустрэчы  з Уладзімірам Папковічам вучні і настаўнікі Ільянскай школы. А ён у кожны свой прыезд рабіў яшчэ і падарункі — прывозіў сваіх сяброў па літаратуры.

Спагадай,  добрым настроем напоўнены вершы Уладзіміра Папковіча, галоўная задача якіх — несці радасць людзям, далучаць іх да прыгожага мастацтва і духоўнасці. Чытаючы іх, мы заўсёды пагружаемся ў раздум’е. Яны такія сапраўдныя, душэўныя, кожны радок  кранае ўсё ўнутры. З дапамогай яго вершаў мы вучымся  больш глыбока разумець свет вакол нас,  любіць Радзіму, родную старонку, бацькоўскую хату, сваю сям’ю, суайчыннікаў.

ВІКТАР КАЖУРА

Віктар Віктаравіч  Кажура  нарадзіўся 1 ліпеня 1959 года ў в. Краўчонкі Вілейскага раёна Мінскай вобласці. Скончыў філалагічны факультэт Мінскага дзяржаўнага  педагагічнага інстытута імя М. Горкага. За яго плячыма багаты настаўніцкі вопыт. Настаўнічаў у Шыпкоўскай сямігодцы, займаў пасаду дырэктара ў Забарскай школе, вярнуўся ў родную Карпавіцкую СШ. Цяпер працуе настаўнікаў беларускай мовы і літаратуры Вілейскай гімназіі №2. Яго праца  прыносіць добры плён не толькі на ўроках беларускай мовы і літаратуры. Навукова-даследчая праца настаўніка-кіраўніка і вучняў-даследчыкаў праславіла гімназію №2 не толькі ў вобласці, але і ў нашай рэспубліцы.

 Разам з вучнямі Бажэнай Мацюк і Дзмітрыем Андрыеўскім выдаў метадычны дапаможнік для настаўнікаў  (зборнік даследчых работ) “Сабе і людзям”.  Шмат год працуе ў гэтай гімназіі літаратурная гасцёўня “На Парнасе”, удзельнікі якой за дакументальна-мастацкі зборнік “Была вайна” атрымалі на рэспубліканскім конкурсе Дыплом 1 ступені. Гасцёўня жыве ўжо больш дзясятка гадоў. В.В. Кажура з’яўляецца стыпендыятам спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь (2008).  У 2016 годзе  закончыў магістратуру.

З 2014 года  — член ГА “Саюз пісьменнікаў Беларусі”. Ёсць асабістыя зборнікі: «Люлі-люлі, баю-бай» (2012, калыханкі), «На хвілінку прыпыніся – ды паслухай-падзівіся» (2012), «Вясёлкавыя вершы» (2013), «Паэтычныя забавы» (2015), «Вымаўлянкі-языказавязанкі» (2013), «Встречи-диалоги на лесной дороге» (2013), “Азбукоўнік” (2015). У 2014 годзе  да Дня абароны дзяцей убачыла свет яшчэ адна кніжка –“Азбука ў вершах і малюнках”. Разам Бажэнай Мацюк выдаў зборнік вершаў  “Гэта ўсё —  Радзіма наша”.  У 2016 годзе выйшла кніга для вучняў устаноў агульнай сярэдняй адукацыі, а таксама для тых, хто цікавіцца беларускай мовай і літаратурай “І загучала слова”.  Кніга расказвае пра тыя вядомыя і невядомыя, агульныя і асаблівыя факты, падзеі, з’явы, па якіх мы можам адказаць на пытанне пра незвычайнасць і адметнасць нашай Беларусі.

Віктар Віктаравіч пераклаў з польскай мовы  на беларускую  вершы

 Э. Жалігоўскага,  раздзелы з кнігі К. Тышкевіча “Вілія і яе берагі”.

  Творы Віктара Кажуры  друкаваліся ў “Рэгіянальнай газеце”,  “Чырвоная зорка” (г. Узда), “Мінская праўда”, “ Украінець в Беларусі”,  “ЛіМ”, “Образование Минщины”, “Рюкзачишка”,  “Качели”,  “Вясёлка”, “Бярозка”, “Маладосць”, “Вожык”.  Вершы былі надрукаваны ў калектыўным зборніку настаўнікаў Міншчыны “Край верасовы” ДУА “Мінскі абласны інстытут развіцца адукацыі”.

ІВАН ВАРАЎКА

Іван Вараўка нарадзіўся ў вёсцы Каўшэвічы  ў 1955 годзе ў сям’і рабочых. Маці працавала на хлебазаводзе, а бацька – у краме. Вучыўся спачатку ў Забарскай васьмігадовай школе, потым у Ільянскай сярэдняй школе, якую скончыў ў 1972 годзе. Пасля заканчэння школы паступіў у Маладзечанскае  ГПТВ №77. Працаваў на Мінскім падшыпнікавым заводзе. Вершы стаў пісаць з дваццаці гадоў. У 2004 годзе быў выпушчаны яго верш “Час трускалак”. У гэты зборнік ўвайшлі вершы розных гадоў і рознай тэматыкі, але найбольш вершаў прысвечаны роднаму краю, свайму дзяцінству. Піша ён для дарослых і дзяцей. Іван Вараўка з’яўляецца частым госцем нашай школы, якой ён прысвяціў свой верш “Ілія”.

Бурліць мая родная Ілія

У шатах алешын і лоз.

Над ёю, расправіўшы крылле,

Лятаюць чароды стракоз.

Вясёлыя чайкі над плёсам

Трывожаць нябесную даль.

Ільецца ў душу шматгалоса

Напеў незабудкавых хваль.

Сюды ад жыццёвага тлуму

Вячэрняй парою не раз

Прыносіў я шчырую думу

Пад звіслы над стромаю вяз.

Ты волю маю гартавала

Сцюдзёнай гаючай вадой,

Трываласцю стойкай металу

Навек я зрадніўся з табой,

Бы гордая веліч святыні

Ты дорыш мне светлы парыў.

Твае лёгкабруйныя плыні

Я сэрцам усім палюбіў.

Гэты верш быў надрукаваны ў газеце “За технический прогресс” №85 ад 4.11.1986 года.

ІВАН ЛАШУТКА

Іван Іосіфавіч Лашутка нарадзіўся 10 лістапада 1933 года ў вёсцы Баяры Вілейскага раёна. Закончыў Ільянскую сярэднюю школу. У гэты час ужо друкаваліся ў Вілейскай раённай газеце вершы Івана Лашуткі. Таму пасля школы яго адразу запрасілі на працу ў рэдакцыю палітаддзела Ільянскай МТС.

У 1953 годзе Іван Лашутка паступіў на філалагічны факультэт БДУ, які скончыў у 1958 годзе. Атрымаўшы дыплом настаўніка беларускай мовы і літаратуры, Іван Лашутка не застаўся ў сталіцы, а вярнуўся ў родныя мясціны, дзе расквітнеў яго педагагічны і паэтычны талент. У 1958-1971 гг. працаваў настаўнікам беларускай мовы і літаратуры Латыгальскай сярэдняй школы. У 1971 годзе Іван Іосіфавіч пераехаў у Вілейку, дзе ўладкаваўся на працу ў аддзел народнай адукацыі, і  ў 1971—1977 гг. працаваў  інспектарам аддзела народнай адукацыі Вілейскага раёна. Амаль 20 гадоў напружанай школьнай працы прайшлі ў Вілейскай СШ № 3. Там паэт выкладаў беларускую мову і літаратуру. Адначасова з’яўляўся завучам школы па навучальнай частцы. Педагагічную работу ў школе спалучаў з  літаратурнай творчасцю.  Працуючы ў школе, не пераставаў пісаць. Друкаваўся ў часопісах “Полымя”, “Маладосць”, “Настаўніцкай газеце”.

У 1992 годзе свет пабачыў яго першы зборнік вершаў “Свята дваіх”. У 1993 годзе гэты зборнік быў адзначаны прэміяй Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі ў галіне паэзіі. У 1996 годзе Іван Лашутка быў прыняты ў шэрагі сяброў Саюза беларускіх пісьменнікаў. У 2000 годзе выйшаў другі зборнік вершаў – “Край верасоў”. Верш “Край мой верасовы” быў пакладзены на музыку,  песняй змог абляцець усю Беларусь і заваяваць сэрцы шматлікіх слухачоў.

У  2003 годзе ў свет выйшла кніга Івана Лашуткі “Святло слова”.

Напрыканцы жыцця Іван Іосіфавіч Лашутка стаў прыхаджанінам вілейскага храма прападобнай Марыі Егіпецкай. Але на працягу жыцця паэт і педагог нястомна сеяў у душах сваіх вучняў зярняткі дабра, саграваў святлом свайго Слова.

1 верасня 2004 года Івана Іосіфавіча  Лашуткі не стала.

УЛАДЗІМІР ЦАНУНІН

Цанунін Уладзімір Яфімавіч нарадзіўся ў 1954 годзе ў вёсцы Бацвінаўка Крычаўскага раёна Магілёўскай вобласці. У 1975 годзе пасля заканчэння гістфака Магілёўскага дзяржаўнага педінстытута стаў настаўнічаць у вёсцы Святая Воля Івацэвіцкага раёна, у 1980-я гады пераехаў у родную вёску, у якой пражыў да аварыі на Чарнобыльскай АЭС. Як перасяленца, лёс закінуў у вёску Папялёва на Пружаншчыне. У 1995 годзе па выніках конкурсу быў прыняты на працу ў беларуска-германскае дабрачыннае прадпрыемства “Надзея – ХХІ стагоддзе” настаўнікам гісторыі. Удзельнік народнага калектыву аўтарскай песні «Элегія» Вілейскага ДК, Віцебскага Цэнтра аўтарскай песні, клуба «Арфей». Іграе на гітары і некалькіх народных інструментах.

Вершы і песні піша з дзяцінства. Самы першы верш “Песня пра Крычаў” быў надрукаваны ў часопісе “Бярозка” ў 1967 годзе. Самы першы зборнік “Пушчанскія галасы” быў выдадзены ў 2006 годзе. Вершы ў ім пераважна пра Белавежскую пушчу. Друкаваўся ў абласных і рэспубліканскіх газетах і часопісах: «Заря», «Адукацыя Міншчыны», «Вожык», «Першацвет», «Шлях перамогі», «Рэгіянальнай газеце», газеце Уздзенскага раёна «Чырвоная зорка», «Роднае слова», «ЛіМ». Лаўрэат VI віцебскага фестывалю «Лицедейство старого города», «Бардаўская восень-2005» (Польша), рэспубліканскіх і абласных турыстычных злётаў, дыпламант абласнога фестывалю «Напеў зямлі маёй» (2006), удзельнік «Грушевского фестиваля» (Расія).

У 2010 годзе напісаў вершаваны тэкст да дакументальнага фільма «Горад на Вяллі», які заняў першае месца на I рэгіянальным конкурсе аматарскага краязнаўчага фільма ў Вілейцы. У 2011 годзе на вершы быў зняты дакументальны фільм пра Першую сусветную вайну, які атрымаў I месца на рэспубліканскім конкурсе «Праваслаўныя святыні беларускага народа». У 2012 годзе кліп па энергазберажэнні з вершаваным тэкстам заняў першае месца ў вобласці, а затым і ў рэспубліцы.

Асабістыя зборнікі: «Пушчанскія галасы» (2006), «Зачараваная чаромха» (2007), «Мы самі пра сябе» (2009), «Не отправленные письма» (2009), «У струменях часу» (2011), «Хто ж адкажа» (2011), Да вогнішча далёкага юнацтва” (2015), “Люстэрка” (2016), “Кліча бацькава хата”, “Страчанае рэха” (2018).

Тамара Пяркоўская

Беларусь

Беларусь, радзіма

Збажыны і мяты,

Партызанскіх сцежак

І жывых крыніц,

Дзе зямля зазнала

Гора сэрцам маці,

Дзе з руін узняўся

Прыгажун мой Мінск.

Беларусь, радзіма,

Родны край азёрны –

Чую пляск вясновы

Гойнае вады,

Што зямлю лячыла,

Абмывала зоры

Ад крыві і поту,

Ад твае бяды.

Я гляджу шчасліва,

Як мой край квітнее.

І гараць усмешкі

У вачах людзей,

Як на мірным небе

Сонца ружавее,

Ззяць яму заўсёды

Для людскіх надзей

Ганна Новік

Роздум ля помніка

У гэты ранак любою пагодаю,

Як штогод на радзімай зямлі,

Са сцягамі і ўзнагародамі

Ветэраны на плошчу пайшлі.

І спыніліся тут, перад помнікам

Маладым, ды даўно нежывым,

Тагачасным сапёрам, падводнікам –

Усім паўшым сябрам баявым.

Вочы добрыя, цёплыя, смелыя,

Праз гады не пабляклі яны.

У мундзірах стаяць пасівелыя

Пераможцы мінулай вайны.

Кожны з іх неаднойчы паранены.

І нямогласці кожны не рад.

Нібы сонца глядзіць прытуманена

На былых гераічных салдат.

І ўсё ж, хоць якою нагодаю,

Як штогод на радзімай зямля,

Са сцягамі і ўзнагародамі

Нашы людзі на плошчы пайшлі.

Уладзімір Анціпенка

Солдаты минувшей войны

Сегодня здесь, в просторном этом зале,

Седые ветераны собрались,

С гвардейской выправкой и лицами из стали,

Они как будто в бронзе отлились.

И нет средь них ни первых, ни последних,

Ни худших и не лучших – все равны:

Ведь всем пришлось идти до дней победных.

Опаснейшими вёрстами войны.

Я слышал мудрое поэтово сужденье,

Что тот, кто кровью заплатил войне,

Кто перенес страданья и лишенья,

Героем стал в родимой стороне.

Я славлю вас, седые ветераны,

В 50-летний мирный юбилей!

За ваши подвиги, за фронтовые раны –

Поклон вам низкий мой и всех людей.

Баляслаў Мякчыла

Ты ў маім сэрцы, Вілейка

Яснага неба высокі блакіт,

Плыні задумлівай змейка –

Вобраз Радзімы складаеш такі

Ты ў маім сэрцы, Вілейка.

Можа, Вілейка, цябе параўнаць

З летнім прысадам квяцістым,

Як над вячэрняй ракой зазвіняць

Песні дзяўчат галасістых.

Ведаю, што калі выпадзе быць

Мне на чужыне далёка,

Я па табе сумаваць і тужыць

Буду, мой край сінявокі.

Кнігу жыцця я ў душы разгарну

Радасць пазнаўшы і гора.

Мілую ўспомню маю старану,

Сонечны, светлы мой горад.

Сяргей Паўлоўскі

Беларусь

 Сплывае дзень у вечную пустэчу,

Паветра пахне чабаром і мятай,

Нячутнай птушкай апусціўся вечар,

А ў шатах клёнаў задрамалі хаты.

З  нізін крадзецца прадзіва туману,

Над камінамі затаіўся бусел.

Ідыліяй такой зачараваны,

Табе ў любві і вернасці клянуся.

І цягне рукі цень даўгі і тонкі,

Адбіткі неба на старой рабіне –

Гаркавым сокам набрынялі гронкі,

І ў прыцемку іх жар пякучы стыне.

Ладдзю тугі, самоты і адчаю

І сполахі далёкія зарніцы

Схавае за барвовым небакраем

Мой светлы дзень, што зноўку паўтарыцца.

Роза Шерая

Последний путь

Их вели по последней дороге,

Как скотину вели на убой.

И сжимались сердца от тревоги…

Резал сердце толпы этой вой.

Их всё гнали, и гнали, и гнали…

Стариков, матерей и детей…

А сельчане безмолвно рыдали –

Шли к могиле сотни людей…

Боже мой! Живыми евреев

Подожгли, как дрова в печи,

Торопились враги поскарее

Тот смертельный костёр развести,

Лес стонал от безмерной боли,

Небо стыло над ямой живой,

А кровавое пламя скорби

Бередило ильянцев покой.

Уцелевших было немного,

Их в чужбину ветер унёс.

А село Илья помнит дорогу

Жертв еврейских

И море слёз.

Дзмітрый Пятровіч

Ветэранам

Ніколі мы не бачылі вайны…

Не зведалі пакутаў і няволі…

А колькі юнакоў тае вясны

Сустрэлі смерць на ратным жытнім полі!

Крывава-залатыя каласы

Зіхцелі ў промнях сонца маладога…

І плакалі-спявалі верасы,

І ў шлях далёкі клікала дарога…

На той дарозе – зарыва баёў,

Сяброў магілы  і –  скрозь зарыва гарматы  –

На адпачынку – пошчак салаўёў…

А потым зноў –  атакі, медсанбаты…

І ля рэйстага песні пад гармонь,

І агняцвет салюту пад Берлінам…

Каханай вочы… На плячы далонь…

І словы першыя дачкі і сына…

Хоць пройдзе час, суцішацца гады –

Спакою не даюць старыя раны…

Паклон вам, дарагія ветэраны, –

Цвітуць вясною мірныя сад

Ігар Кунавіч

Я – беларус

Я – беларус, і гэтым ганаруся,

што тут радзіцца давялося мне.

І дзе б ні быў, заўжды сюды вярнуся,

каб зноў убачыць бульбу на стале.

Каб зноў прайсці лясамі і лугамі,

паслухаць на світанку журавоў.

Пачуць, як ліст шаруе пад нагамі,

дзе ў дзяцінстве пас калісь кароў.

Пачуці мову – сэрцу дарагую,

пачуць, не даходзячы, здалёк.

Яскравую і мілую такую,

бы ў цэлым збожжы сіні васілёк.

І я хачу, каб дзеці размаўлялі

на нашай мове, а не на чужой.

Бо нашу мову нам ад бога далі

Падзякуй – і не трэба  нам другой.

Каб занава прыйшлося нам радзіцца,

хацеў бы тут, дзе Броўка жыў Пятрусь.

Бо самая найлепшая зямліца

мая Радзіма – маці Беларусь!

Мікола Шабовіч

Прапіска

Я хаце абавязаны прапіскаю…

      А.Куляшоў

Я да цябе прапісаны, мой край,

Рачулкаю, што ў полізапятляла,

Сцяжынкай, што з бацькоўскага двара

Мяне ў жыццё і ў людзі выпраўляла,

Я да цябе прапісаны, мой край,

Сузор’ямі, і месяцам над хатай,

Жытамі, што падперлі небакрай

І абяцаюць ураджай багаты.

Я да цябе прапісаны, мой край,

Матулі наймілейшымі вачыма.

Якіх, хоць цэлы свет ты абшукай,

Мілей знайсці – ніколі немагчыма.

Мікола Кутас

Там, дзе Вілія змейкаю

Атачыла бары,

Месца клічуць Вілейкаю

З дзён мінулых, старых.

Горад свой людзі гордыя

Узвялі над куп’ём,

Баранілі ад ворага,

Шанавалі сваё.

Адмяталі бязроднае,

Богу, каб не грашыць,

І, урэшце, свабоднымі

Навучыліся жыць.

Мкне да Нёмана Вілія

І ўдзень, і ўначы.

Так і мне, горад мілы мой,

Ад цябе не ўцячы.

План работы школьнага

народнага літаратурнага музея

«Вілейшчына літаратурная»

на 2023/2024  навучальны год

Мэта: выхаванне ў вучняў нацыянальнай самасвядомасці праз асэнсаванне нацыянальных каштоўнасцей, традыцый, творчай і сацыяльнай самарэалізацыі кожнага вучня, далучэнне да духоўна-маральнай культуры.

Задачы: праводзіць пошукавую і даследчую работу;

збіраць і афармляць матэрыял па літаратурнаму краязнаўству; прапагандаваць накоплены матэрыял;

весці ўлік і захаванне фондаў;

выкарыстоўваць патэнцыял музея «Вілейшчына літаратурная» для выхаваўчай і паўрочнай работы.

Кіраўнік музея  «Вілейшчына літаратурная»                           А.А.Шушкевіч              

Віртуальная экскурсія па літаратурным музеі «Вілейшчына літаратурная»

Літаратурна – музычная кампазіцыя ў рамках рэспубліканскага інавацыйнага пректа «Укараненне этнакультурных тэхналогій для пашырэння і ўзбагачэння адукацыйнага асяроддзя ўстановы адукацыі»

Дзень роднай мовы

Літаратурна-мастацкі зборнік "Ільянскія перазвоны" “Беражыце матуль!”

Літаратурна-мастацкі зборнік "Ільянскія перазвоны" “Я люблю беларускую мову”

Вараўка Ілья чытае верш Ніла Гілевіча “Роднае слова”

Маскаленка Ксенія чытае верш Ніла Гілевіча “Святая мова прадзедаў маіх…”

Шалуха Ксенія чытае верш Юрася Свіркі “Слова”

Хаванская Лізавета чытае верш Валянціны Тарас "Дзве мовы"

Яна Акуліч і Вараўка Ілья чытаюць верш Пімена Панчанкі "Рускаму брату"

Шапуцька Раман чытае верш Васіля Жуковіча "Беларус"

Соніч Аляўціна чытае верш Канстанцыі Буйло "Люблю"

Вараўка Ілья чытае верш Уладзіміра Цануніна "Зараз на зямлі маёй спакойна"

Ерашонак Дзіяна чытае урывак з верша Якуба Коласа "Усход сонца"

Спасылка на інтэрактыўную карту

У нашым музеі сабраны багаты матэрыял  пра паэтаў і пісьменнікаў Вілейшчыны, якія тут нарадзіліся, вучыліся, працавалі, і наогул нейкім чынам звязаны з Вілейскай зямлёй. Тут знаходзяцца іх кнігі, шмат кніг   з аўтографамі аўтараў, перапіска,  фотаздымкі, біяграфічныя звесткі.

Экспазіцыя літаратурнага музея складаецца з пяці раздзелаў:

1. «Повязь часоў». Раздзел падае звесткі пра Францыска Скарыну, Сімяона Полацкага, Васіля Цяпінскага. Івана Фёдарава, Іліера Мінашэ і іншых вядомых асветнікаў.
2. «Кожны край мае тых, каго апяваюць».Тут сабраны звесткі пра тых, чые лёсы знітаваны з Вілейскай зямлёй. Сярод іх Янка Купала. Змітрок Бядуля, Аляксандр Уласаў, Лявон Гмырак, Лявон Мінькоўскі, Казімір Контрым, Касьян Вясёлы, Антон Сава, Ганна Новік, Янка Брыль, Уладзімір Анціпенка.
3. Раздзел «Тут зямля такая»распавядае пра тых, чый талент зарадзіўся, набіраў сілу на Вілейшчыне. Гэта Мікола Шабовіч, Іван Лашутка, Уладзімір Папковіч, Уладзімір Дубовік, Дзмітрый Новікаў, Генадзь Шупенька, Тамара Пяркоўская, Іван Вараўка, Георгій Храмцоў і шмат іншых.
4. «Іх памятае Вілейская зямля». Тут расказваецца пра паэтаў і пісьменнікаў, якія ў нашым раёне вучыліся, працавалі, даследвалі, вывучалі, былі наездамі, прыязджалі на літаратурныя сустрэчы. Экскурсаводы распавядаюць пра Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча,Эмілію Кунавіч, Максіма Танка, Міколу Гроднева, Алеся Дубравіча, Міколу Вішнеўскага, Алеся Ставера і іншых знакамітых людзей Беларусі.

5.«Эстафета ў надзейных руках». Тут адбываецца знаёмства з  прадстаўнікамі больш маладога пакалення, якія сваім талентам праслаўляюць Вілейшчыну, яе прыгажосць, яе шчырых працаўнікоў, уздымаюць жыццёвыя праблемы: Сяргей Паўлоўскі, Зінаіда Крупская, Іван Вараўка, Віктар Кажура, Уладзімір Цанунін, Галіна Кутас, Генрых Кутас, і шмаш-шмат прадстаўнікоў школьнага ўзросту, творы якіх збіраюцца ў папкі «Гучаць маладыя галасы».

На базе музея дзейнічае клуб «Юныя экскурсаводы», у склад якога ўваходзяць  школьнікі дзвюх узроставых груп; вучні 5 і 9 класаў. Праводзяцца аглядавыя  і тэматычныя экскурсіі: «Повязь часоў», «Імя Міхала Клеафаса Агінскага ў гісторыі Ільяншчыны», «Славутыя імёны Бацькаўшчыны», «Жыццё і творчасць Максіма Танка», «Творчасць Уладзіміра Кажамякі», «Янка Брыль і Вілейшчына», «Гэты цудоўны Змітрок Бядуля», «Тэма Вялікай Айчыннай вайны ў творчасці паэтаў і пісьменнікаў Вілейшчыны»., «Тэма патрыятызму ў творчасці маіх землякоў».

Тэматычныя  экскурсіі праводзяцца ў асноўным для вучняў школы. Для гасцей, а іх у нас бывае многа, мы праводзім аглядавыя экскурсіі.

Выкарыстанне матэрыялаў літаратурнага музея дапамагае настаўнікам, класным кіраўнікам, выхавацелям груп падоўжанага дня ў паўсядзённай рабоце. У музеі «Вілейшчына літаратурная» праходзяць   ўрокі  філалагічнага цыклу і гісторыі: «Я -  грамадзянін Беларусі»,«Як ты сэрцу майму міла, дарагая Беларусь», «Паэты Вілейшчыны – выпускнікі нашай школы»,  «Біяграфія і творчы шлях Максіма Танка», «Сувязь паэта з Вілейшчынай», «Жыццёвы і творчы шлях Янкі Купалы»,  «Творчы шлях Янкі Брыля», «Сувязь з Вілейшчынай», «Творчасць паэтаў і пісьменнікаў Вілейшчыны»,   «Змітрок Бядуля і Вілейшчына» (10 клас), «Вобраз Маці ў творчасці мастакоў і паэтаў Вілейшчыны» «Змітрок Бядуля. На Каляды к сыну». 

Значную ролю ў пашырэнні сферы выкарыстання беларускай мовы і літаратуры маюць творчыя работы «Прыказкі і прымаўкі нашай мясцовасці», «Загадкі з роднай хаткі», «Гісторыя паходжання вёскі Ілья», «Прыкметы і павер’і нашай мясцовасці», «Дыялектызмы нашай мясцовасці», «Песні нашай мясцовасці». Гэтыя работы выкарыстоўваюцца на ўроках беларускай літаратуры ў 5-х, 6-х, 8-х класах па раздзелах «Вусная народная творчасць», «Фальклор і літаратура», «Лірычныя жанры». Выкарыстанне гэтых прац дае магчымасць для духоўнага ўзбагачэння асобы вучня і развіцця пазнавальнай актыўнасці на ўроках. Праводзяцца наступныя ўрокі: урок-фальклорны марафон па тэме «Вусная народная творчасць» (5 клас), абагульняючы ўрок у 6 класе «Песня–душа народа», інтэгрыраваны ўрок музыкі і літаратуры «Голасам душы і сэрца» (8 клас), інтэгрыраваны ўрок у 5 класе (беларуская мова і літаратура), з прымяненнем дыялектаў па тэме «З верай у чалавека і чалавечнасць» (аналіз казкі «Нямоглы бацька» і гутарковы стыль мовы).

Пасля наведвання музея вучні 6-х класаў пішуць сачыненне-апавяданне з элементамі апісання «Куток школьнага краязнаўчага музея» (тэма «Прыметнік»). Гэтыя сачыненні карысныя таму, што яны садзейнічаюць развіццю пісьмовай мовы, папаўняюць вучнёўскія веды пра традыцыі, жыццё, гісторыю продкаў. Цікава праходзіць у шасцікласнікаў   урок-конкурс на лепшае сачыненне-мініяцюру па гісторыі нашага краю. А замацаваць трэба было тэму «Лічэбнік». Перад  гэтым вучні яшчэ раз наведвалі музей. Яны не толькі запаміналі, колькі якіх рэчаў тут налічваецца, а, безумоўна, цікавіліся іх прызначэннем. Такім чынам, папаўняліся веды вучняў па гісторыі нацыянальнай культуры, слоўнікавы запас і кругагляд.

Традыцыяй у нашай школе стала праводзіць урок-падарожжа па краіне продкаў пры вывучэнні нарысаў У. Караткевіча «Зямля пад белымі крыламі». На занятках выкарыстоўваюцца многія экспанаты музея. Дэкламуюцца вершы беларускіх пісьменнікаў і вершы, напісаныя вучнямі нашай школы, пра прылады працы нашых дзядоў і прадзедаў, зачытваюцца ўрыўкі з сачыненняў, паказваюцца малюнкі і ілюстрацыі да твораў, інсцэніруюцца дзеі, у якіх адлюстрованы народныя традыцыі і звычаі. Перад урокамі вучні таксама наведваюць музей, каб, паслухаўшы лекцыю, больш поўна засвоіць тэму. Гэта дае магчымасць атрымаць цікавыя звесткі з гісторыі нашай малой радзімы. Такія ўрокі становяцца больш даходлівымі, жывымі, захапляючымі, што павышае цікавасць да прадмета.

 Музейныя ўрокі дазваляюць настаўніку ажывіць тэму экспанатамі, біяграфіямі жыхароў роднага краю, творчымі сустрэчамі з імі.

У нашай школе назіраецца строгая пераемнасць паміж урокамі беларускай мовы, літаратуры і пазакласнай работай. Любові да беларускай мовы садзейнічаюць народныя святы і абрады, конкурсы чытальнікаў, інтэлектуальныя гульні, конкурсы, віктарыны, выставы газет, тэатралізаваныя дзеі, і, безумоўна, экскурсіі ў школьны музей.

Сектар масавай і прапагандысцкай работы музея выступае ініцыятарам правядзення літаратурных вечарын і гасцёўняў, народных свят і абрадаў нашай мясцовасці, якія  спрыяюць паглыбленню і пашырэнню сувязей літаратурнай адукацыі з духоўнай культурай народа, выхаванню нацыянальнай самасвядомасці вучняў.

Пры музеі працуе клуб «Цікавыя сустрэчы». У рамках клуба прайшлі   сустрэчы: з паэтам-земляком  Міколам Кутасам, паэткай,   Аксанай Ярашонак, з артысткай літаратурнага тэатра «Слова» Зінаідай Феакціставай, з народным  аматарскім   калектывам  эстраднай студыі аўтарскай песні «Імпэт», з  паэтам, бардам  Уладзімірам Цануніным, паэтам Віктарам Кажурам і іншымі знакамітымі  творцамі.

Да кожнай сустрэчы падбіраем  матэрыялы пра запрошанага чалавека, перапіску з ім, артыкулы з перыядычнага друку. Потым ладзім  выставу, гэта  для таго, каб вучні маглі пазнаёміцца з будучым госцем, складаем  сцэнарый сустрэчы, рыхтуем  вершы, аповеды, біяграфію. Пасля сустрэчы ўвесь сабраны матэрыял афармляем ў папку. Гэтым матэрыялам карыстаюцца класныя кіраўнікі, настаўнікі, вучні  ў час падрыхтоўкі даследчых  прац або выступленняў на ўроках і  пазакласных мерапрыемствах. Звычайна пасля сустрэчы праходзіць абмеркаванне і аналіз, падводзяцца вынікі, пішацца нататка ў друк. Свае ўражанні выказваюць настаўнікі і вучні, часта гэта робіцца ў школьнай газеце «Далягляд».

Шырока адзначаюцца юбілейныя даты пісьменнікаў Беларусі. Да юбілейных дат рыхтуюцца выставы, літаратурныя чытанні, віктарыны. Выпускаюцца календары «Знамянальныя даты музея «Вілейшчына літаратурная». Кожны год афармляюцца выставы: «Праз смугу стагоддзяў дайшло да нас слова, прысвечаная Міжнароднаму дню пісьменнасці», «Я люблю беларускую мову» (да Міжнароднага дня роднай мовы), «Воіны-афганцы – нашы землякі», «Песняры роднай зямлі»,«Тэма Вялікай Айчыннай вайны ў творчасці пісьменнікаў і паэтаў Вілейшчыны».

На базе музея вядзецца даследчая дзейнасць вучняў і настаўнікаў. Гэты кірунак дае магчымасць вучням праявіць свае даследчыя ўменні. Даследчыя работы нашых навучэнцаў атрымліваюць прызнанне на раённых, абласных, рэспубліканскіх і міжнародных канферэнцыях. Вучні пад кіраўніцтвам А.А. Шушкевіч падрыхтавалі наступныя даследчыя працы: «Тэма Радзімы ў творчасці Уладзіміра Папковіча», «Паэты-землякі – члены Саюза пісьменнікаў Беларусі», «Мы верылі ў Перамогу з першых дзён», «Тэма Вялікай Айчыннай вайны ў творчасці Ганны Новік», «Тэма патрыятызму ў творчасці маіх землякоў».

Вучні школы кожны год прымаюць удзел у школьным і раённым творчым конкурсе юных чытальнікаў «Жывая класіка», неаднаразова станавіліся пераможцамі.  

Наша школьнае выдавецтва выпускае зборнікі літаратурных твораў вучняў «Мая першая кніжка» і  «Ільянскія перазвоны»,

Экскурсаводамі музеяў «Вілейшчына літаратурная» і «Ільянскія далягляды» распрацаваны турыстычны краязнаўчы маршрут «Памятнымі мясцінамі Ільяншчыны».

На працягу 2018-2022гг. музей «Вілейшчына літаратурная» з’яўлящся  ўдзельнікам інавацыйнага праекта. «Укараненне этнакультурных тэхналогій для пашырэння і ўзбагачэння адукацыйнага асяроддзя ўстановы адукацыі» прадуктам нашай дзейнасці ў рамках праекта з’явілася літаратурная інтэрактыўная карта «Нам засталася спадчына»  на  якой змешчаны геаграфічныя аб’екты, месцы нараджэння нашых паэтаў і пісьменнікаў,  іх біяграфічныя звесткі і  фотаздымкі. Ход рэалізацыі інавацыйнага праекта адлюстроўваецца на старонках інтэрнэт-сайта школы (https://ilya.vileyka-edu.gov.by/реализация-проектов/інавацыйны-праект).

Ва ўстанове створаны праектна-даследчы цэнтр, на базе якога, праводзяцца тэматычныя выставы музейных экспанатаў, даследчых работ, фотаздымкаў, малюнкаў, дзіцячых і бацькоўскіх мастацкіх вырабаў, метадычных матэрыялаў і распрацовак.

Галоўнае прызначэнне настаўніка, кіраўніка музея вучыць дзяцей беражліва ставіцца да найвялікшага неўміручага багацця народа – яго культуры, роднай мовы, вучыць рупна збіраць, шчыра даследаваць тое, што датычыцца мінуўшчыны, аб захаваць найбольш каштоўнае для нашчадкаў.

Вельмі слушна сказаў У. Караткевіч: «Не пагарджаць святым сваім мінулым, а заслужыць яшчэ і вартым быць яго». 

У Ільі, як і ў кожным куточку Беларусі, захоўваюцца моўныя, фальклорныя, этнаграфічныя асаблівасці, звычаі і традыцыі. І хоць гады праходзяць… Але рака памяці не пойдзе ў забыццё, чыстыя кранічкі не перасохнуць, бо слаўныя традыцыі нашага народа будуць перадавацца ў нашай школе з пакалення ў пакаленне.

Кіраўнік музея «Вілейшчына літаратурная»                         А.А.Шушкевіч

Спасылка на відэа, Яндэкс-дыск

Народны музей "Вілейшчына літаратурная" створаны і працуе на базе Ільянскай сярэдняй школы. Музей займае асобны ізаляваны пакой плошчай 42м², маюцца насценныя і прысценныя экспазіцыі, 120 папак з літаратурнымі матэрыяламі.

У музеі маюцца наступныя дакументы: пашпарт, уліковая картка, кніга рэгістрацыі экспанатаў асноўнага і навукова-дапаможнага фондаў музея, план работы на навучальны год, пратаколы пасяджэнняў Савета музея, журнал уліку экскурсій, расшыраная тэматычная структура экспазіцыі, тэксты абзорных і тэматычных экскурсій, кніга ўліку наведвальнікаў, кніга водгукаў, метадычная літаратура.

У музеі налічваецца 5 407 экспанатаў, з іх 2687 асноўнага фонду. Сярод каштоўных экспанатаў - Памятны знак "2000 год хрысціянству", пісьмы Максіма Танка, Янкі Брыля, Лідзіі Арабей, Леаніда Левановіча, Уладзіміра Папковіча, Дзмітрыя Новікава, кнігі з аўтографамі пісьменнікаў, бібліятэчка кніг польскай пісьменніцы і мастачкі Эміліі Кунавіч (працавала ў Ільянскай школе ў 20-х гадах ХХ стагоддзя), фотаздымкі, нагрудныя знакі, рэдкія сшыткі і кнігі, якія дапамагаюць паказаць духоўнае багацце людзей, дапамагаюць у маральна-этычным развіцці вучняў, уносяць разнастайнасць у змест і формы выхаваўчай работы.

 У музеі маецца пяць экспазіцый:

1. Уступны раздзел "Повязь часоў"

2. "Кожны край мае тых, каго апяваюць"

3. "Тут зямля такая"

4. "Іх памятае Вілейская зямля"

5. "Эстафета ў надзейных руках"

Музей працуе па наступных накірунках: падрыхтоўка экскурсаводаў і правядзенне экскурсій; літаратурнае краязнаўства (перапіска з пісьменнікамі, музеямі, збор рукапісаў, фотаздымкаў, кніг, матэрыялаў з перыядычных выданняў, афармленне папак, сістэматызацыя матэрыялаў); прапаганда матэрыялаў музея сярод настаўнікаў, кіраўнікоў гурткоў, навучэнцаў, у перыядычным друку; правядзенне ўрокаў і пазашкольных мерапрыемстваў на базе музея; падарожжы і экскурсіі па родным краі; работа з таленавітымі дзецьмі; афармленне летапісу музея.

Выкарыстанне матэрыялаў музея дапамагае настаўнікам, класным кіраўнікам, выхавацелям груп прадоўжанага дня ў іх паўсядзённай рабоце. Музей выкарыстоўваецца як культурна-асветніцкі цэнтр школы. Там праводзяцца класныя гадзіны і ўрокі, літаратурныя чытанні і невялікія спектаклі, створаныя на аснове краязнаўчых матэрыялаў. Працуе клуб “Цікавыя сустрэчы”.  За апошні час адбыліся сустрэчы з дачкой легендарнага партызанскага камандзіра Канстанціна Заслонава – Музай Заслонавай, з навукоўцам А.І. Смолікам, з рэдактарам раённай газеты “Шлях перамогі” М.Р. Кузаўкінай, карэспандэнтам І.В. Будзько, паэткай Інай Фраловай, пісьменнікам Анатолем Зэкавым, паэтам Генадзем Пашковым, прафесарам С.А. Трахімёнкам, скрыпачкай Людмілай Шагавай, літаратуразнаўцам, пісьменнікам, прафесарам А.І. Мальдзісам, рэдакцыяй “Рэгіянальнай газеты”, паэткай Аксанай Ярашонак і многімі іншымі.

Кожны год праводзіцца конкурс “Лепшы краязнаўца года”.

Навучэнцы школы пабывалі на экскурсіях у Вязынцы, на лініі Сталіна, у Ракуцёўшчыне, у Хатыні, на Кургане Славы, у Купалаўскіх Акопах, на радзіме Максіма Танка ў Пількаўшчыне і Змітрака Бядулі ў Пасадцы, у Вілейскім краязнаўчым музеі, на маршрутах "Ільянскія далягляды".

Не спыняецца навуковая і пошукавая работа. Напісаны даследчыя працы “Цяпло душы і сэрца: тэма Радзімы ў творчасці Уладзіміра Папковіча”,  “Анатоль Рогач. Яго сэрца жывыя старонкі”, “Мы верылі ў Перамогу з першых дзён” па творчасці паэтаў Вілейшчыны і іншыя. Члены музея сумесна з кіраўніком прадаўжаюць папаўняць кнігу вілейскіх аўтараў "Пад купалам храма Купалы".

Музей узнагароджаны Памятным знакам "2000 год хрысціянству", дыпломам Таварыства беларускай школы, дыпломам па выніках раённага конкурсу музеяў (2007 год), дыпломам Упраўлення адукацыі Мінскага абласнога выканаўчага камітэта (2008 год), дыпломам Саюза пісьменнікаў Беларусі (2014).

Ва ўступным раздзеле "Повязь часоў" падаюцца звесткі пра Івана Фёдарава, Васіля Цяпінскага і іншых.

Іван Фёдараў

Расійскі першадрукар Іван Фёдараў нарадзіўся на Вілейшчыне. На карысць гэтай гіпотэзы краязнаўцы Анатоль Капцюг і Наталля Яфімава знайшлі каля дзесятка пераканаўчых аргументаў. Фонд Фёдарава пры інстытуце славяназнаўства Расійскай акадэміі навук пацвярджае, што першадрукар звязаны з родавым гербам шляхціцаў Рагозаў, што і было даказана краязнаўцамі.

Васіль Цяпінскі

Славуты чалавек, які меў непасрэднае дачыненне да развіцця культуры на Беларусі - Васіль Цяпінскі. А самае галоўнае тое, што ён меў маёнтак у Цяпінцах, непадалёк ад Латыгалі на Вілейшчыне. Падзеі гэтыя адбываліся ў 16 стагоддзі. Праўда, вельмі цяжка зараз устанавіць усе факты біяграфіі і жыцця Васіля Цяпінскага, паколькі вельмі мала пакінулі нашы продкі звестак пра свайго слаўнага земляка.  Можна выкарыстаць толькі  матэрыялы некаторых краяведаў ХІХ і ХХ стагоддзяў. Гэтыя матэрыялы таксама не зусім дакладныя, але будзем спадзявацца, што яны вельмі блізкія да праўдзівых фактаў.   

Згодна з дадзенымі, надрукаванымі ў гісторыка-дакументальнай хроніцы “Памяць. Вілейскі раён, ”першы ўспамін аб вёсцы Латыгаль адносіцца да 1473 года. Тады вёска належала Юры Саковічу. У 1567 годзе Латыгаль стаў маёнткам Мацея Цяпінскага. У 1608 годзе – сяло - уласнасць Крыштафа Дарагастойскага, якому таксама належалі маёнткі Ляўкова і Селішчы. Амаль у двух кіламетрах ад Латыгаля знаходзіцца вёска Цяпінцы. У 1575 годзе  Цяпіншчына аддаецца Васілю Цяпінскаму (Амельяновічу) дзедзічным правам. У 1593 годзе – сяло Амельяновічы (Цяпінцы), у маёнтку Вязынь Слушчынская, 1 двор.”

У некалькіх сціплых радках запісана гісторыя дзвюх вёсак на працягу некалькіх пакаленняў. Але найбольшую цікавасць у гэтай інфармацыі выклікае прозвішча Васіля Цяпінскага, вядомага асветніка Беларусі, які пераклаў Евангелле на беларускую мову. З архіўных матэрыялаў вынікае, што Васіль Цяпінскі мае прамое дачыненне да вёсак Латыгаль і Цяпінцы.

Звесткі пра асобу Цяпінскага вельмі сціплыя і няпэўныя, нават час яго жыцця нельга вызначыць дакладней, чым другая палова ХVІ стагоддзя. У Літоўскай метрыцы гісторыкамі адшуканы цэлы шэраг згадак пра Цяпінскага, але няма ўпэўненасці, што ўсе яны тычацца менавіта той асобы, якая пераклала і выдала “Евангелле”.

Тут сабраны звесткі пра тых пісьменнікаў, чые лёсы знітаваны з Вілейскай зямлёй. Сярод іх Я.Купала, З.Бядуля, М.К.Агінскі і іншыя. Так ці іначай лёс звязаў гэтых людзей з нашым краем, і гэта пакінула пэўны след у іх жыцці і творчасці.

Янка Купала

У час летніх канікулаў 1911 года (Янка Купала тады вучыўся ў Пецярбургу на агульнаадукацыйных курсах А. С. Чарняева) паэт наведаўся на гуту “Залессе”, дзе меў магчымасць вывучаць жыццё і працу рабочых. Напісаў публіцыстычны артыкул “З гуты “Залессе”, у якім паказаў жахлівыя ўмовы працы рабочых, бессаромную эксплуатацыю падлеткаў. Упершыню артыкул быў надрукаваны ў газеце “Наша ніва” 12 жніўня 1911 года пад псеўданімам Ня-Гутнік.

З Акопаў (цяпер тэрыторыя саўгаса “Янушкавічы” Лагойскага раёна) у Залессе ў жніўні 1911 года Купала праязджаў праз Ілью, якую ўспомніў у названым артыкуле.

Адна з вуліц Вілейкі носіць назву паэта.

Змітрок Бядуля

У 12 гадоў З. Бядуля паступіў у ешыбот (вышэйшую яўрэйскую духоўную семінарыю) у мястэчку Даўгінава, дзе паводле прызнання пісьменніка, вывучаў толькі “талмуд”. “У ешыбоце , спачатку ў Даўгінаве, а потым у мястэчку Ілья, я вучыўся тры гады (да 15 год)”, - зазначыў З. Бядуля ў аўтабіяграфіі. У 1902 годзе за адсутнасць стараннасці і за пісанне “грахоўных” любоўных вершаў у часе заняткаў ён быў выключаны.

Міхал Клеафас Агінскі

Ганута размешчана ў лясістым раёне ў месце ўпадзення рэчкі Нарочы ў Вілію. У 1723 годзе дзедзічам Гануты, Беніцы, Маладзечна і Гарадзілава быў Казімір Коцел, стараста маскоўскі, а пасля яго смерці дзедзічныя правы на Гануту і Маладзечна з фальваркамі адышлі брату Казіміра – Тадэвушу Францішку Агінскаму (1714 – 1783), ваяводзе Трокскаму.

Пасля смерці ваяводы Ганута і Маладзечна перайшлі да яго малодшага сына Францішкі Ксаверыя (1742 – 1814) , апошняга кухмістра літоўскага, а ад яго да брата – Міхала Клеафаса Агінскага (1765 – 1833), дыпламата, кампазітара і мемуарыста.

Склалася так, што ў гэтым выдатным маёнтку  ніхто з роду Агінскіх падоўгу, відаць, не жыў. Сам уладальнік часцей за ўсё выкарыстоўваў  Гануту як летнюю рэзідэнцыю. Магчыма, хтосьці з яго нашчадкаў жыў там, толькі не князь Міхал Клеафас Агінскі, які пабудаваў сабе новы палац у Залессі (цяпер Смаргонскі раён) і надоўга там пасяліўся.

Пасля 1921 года гануцкі палац апусцеў.

Тут расказваецца пра пісьменнікаў і паэтаў, якія ў нашым раёне вучыліся, працавалі, даследавалі, вывучалі, былі наездамі і г.д. Экскурсаводы распавядаюць пра Максіма Танка, Янку Брыля, Наталлю Арсенневу і іншых.

Максім Танк

Максім Танк (Яўген Іванавіч Скурко) восенню 1926 года паступіў у 3 клас Вілейскай рускай гімназіі, якая належала таварыству прыватнай сярэдняй школы горада.

У час навучання ў гімназіі Яўген Скурко робіць першыя спробы: пераказвае вершам легенду пра Шкленікоўскае возера, складае вершы.

У Вілейцы будучы паэт набываў не толькі сістэматычныя веды, але адначасова праходзіў школу палітычнай і нацыянальнай свядомасці. Гэта быў пачатак падрыхтоўкі да актыўнай грамадскай палітычнай дзейнасці, перыядам напружанай работы над сабой.

Закончыць Вілейскую гімназію Яўгену Скурко не давялося: восенню 1928 года польскія ўлады закрылі яе. І ён паступіў у пяты клас Радашковіцкай беларускай гімназіі.

У будынку былой Вілейскай рускай гімназіі зараз размяшчаецца цэнтр выхаваўчай работы.

У кастрычніку 1939 года лёс зноў прывёў Максіма Танка ў Вілейку: ён працаваў у сектары нацыянальных школ абласнога аддзела народнай асветы, літработнікам у рэдакцыі абласной газеты “Вілейская праўда”, на старонках якой змясціў артыкулы “Радасныя песні загучалі над вызваленай зямлёй”, “Свабода”, “На свабоднай зямлі”, вершы. У Вілейцы паэт жыў да 1940 года.

Аб перыядзе жыцця з кастрычніка па лістапад 1939 года Максім Танк  расказаў у кнізе “Лісткі календара”.

Вілейку ўспамінае паэт у вершах “Дарога на Нарач” (у кнізе “Лірыка”, выдадзенай у 1987годзе).

 Максім Танк - Герой Сацыялістычнай працы, народны пісьменнік БССР, лаўрэат Ленінскай прэміі, Дзяржаўных прэмій СССР і БССР.

Аўтар кніг: “На этапах”, “Журавінавы цвет”, “Пад мачтай», “Вастрыце зброю”, “Праз вогненны небасхіл”, “Каб ведалі”, “У дарозе”, “След бліскавіцы”, “Мой хлеб надзённы”, “Глыток вады”, “Хай будзе святло”, “Нарачанскія сосны”, “Прайсці праз вернасць”, “Лірыка” і іншых.

Янка Брыль

Янка Брыль (Іван Антонавіч Брыль) нарадзіўся 27.7.1917 года ў  Адэсе. Празаік, перакладчык,  публіцыст. Член Саюза пісьменнікаў СССР з 1945 года. Народны пісьменнік БССР (1981). Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР, БССР, Літаратурнай прэміі БССР імя Я.Коласа.

Сяброўскія адносіны з Вілейшчынай склаліся ў пісьменіка ў далёкія  80-я, калі Янка Брыль выбіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета Беларусі па Ільянскай акрузе. Тады адбываліся частыя сустрэчы з вяскоўцамі Ільі, працаўнікамі шклозавода “Залессе”, вучнямі школ, навучэнцамі Ільянскага саўгаса-тэхнікума. З 1994 года  Іван Антонавіч падтрымліваў сталую перапіску  з музеем “Вілейшчына літаратурная”, які працуе на базе Ільянскай сярэдняй школы імя А.А.Грымаця.

Наталля Арсеннева

Нарадзілася Н. Арсеннева 20 верасня 1903 года ў Баку. Неўзабаве іх сям’я пераехала ў Вільню, якую Наталля і лічыць сваёй бацькаўшчынай.Па мацярынскай лініі іх радавод ідзе ад роду вялікага паэта Лермантава. Арсеннева некаторы час вучылася ў Віленскай гімназіі. Аднак першая сусветная вайна вымусіла эвакуіравацца ў Яраслаўль.

Назад яны вярнуліся толькі ў 1919 годзе. Працягвалася вучоба ў беларускай гімназіі, затым ва ўніверсітэце, адначасова яна працавала настаўніцай у адной з беларускіх школ.

У гэты час пачала супрацоўнічаць у беларускіх газетах і часопісах, пісала вершы, захапляючыся творчасцю М. Гарэцкага, які адразу высока ацаніў яе талент. У 1927 годзе ў Вільні быў надрукаваны першы зборнік Наталлі Арсенневай “ Пад сінім небам”. Пасля таго, як Наталля выйшла замуж, яна разам з мужам пераехала ў Слонім, дзе муж служыў афіцэрам у польскай арміі. У пачатку 30-х гадоў падрыхтавала да друку яшчэ адзін зборнік вершаў “Жоўтая восень”, які так і не ўбачыў свет.

Пры вызваленні Чырвонай Арміяй у 1939 годзе Заходняй Беларусі муж апынуўся ў савецкім палоне, а Наталля пераехала да сваякоў у Вілейку. Тут за ранейшыя паэтычныя заслугі была прынята на работу ў абласную газету “Вілейская праўда” стыль-рэдактарам. Сакратаром у рэдакцыі працавала жонка Максіма Танка. Яны пасябравалі. З самім жа паэтам Арсеннева была знаёма ўжо ў 1936 годзе, і  яны нават прысвяцілі адзін аднаму вершы.

У складзе брыгады заходнебеларускіх паэтаў разам з Максімам Танкам прымала ўдзел у напісанні адказнага вершаванага “Пісьма таварышу Сталіну ад працоўных Заходняй Беларусі”.

Але здарылася непрадбачанае: раніцою 13 красавіка 1940 года, як за “падзяку”, за гэта яе з двума сынамі на руках арыштавалі супрацоўнікі НКУС, пасадзілі ў набіты перапалоханымі жанчынамі і дзяцьмі вагон і адвезлі ў далёкі Казахстан.

Толькі дзякуючы хадайніцтву Саюза пісьменнікаў Беларусі, у тым ліку Янкі Купалы і Максіма Танка, у маі 1941 года яна вярнулася на радзіму, да мужавага бацькі, на Валожыншчыну.

Неўзабаве грымнула Вялікая Айчынная вайна, якая не абышла і сям’ю Арсенневай. У 1943 годзе 22 чэрвеня ад выбуху міны ў мінскім гарадскім тэатры гіне яе першынец. І ўсё ж творчыя сілы не пакідаюць паэтэсу. У 1944 годзе ў Мінску выйшаў яе другі зборнік  “Сягоння”, напісана некалькі лібрэт да опер, зроблена шмат перакладаў. Нягледзячы на тое, што зборнік “ Сягоння” быў выдадзены ў акупацыі, многія ўбачылі ў ім агульначалавечае, што ўзносілася над палітыкай тагачаснага асяроддзя. Тут адлюстроўваецца лёс мастака,трагічна ўцягнутага ў крывавы вір вайны.

З падыходам Савецкай Арміі Арсеннева выязджае ў Германію, а ў 1950 годзе ў ЗША, дзе актыўна супрацоўнічае ў розных беларускіх арганізацыях. У 1979 годзе Ў Нью-Йорку выходзіць трэці, найбольш поўны зборнік яе твораў.

Гэты раздзел распавядае пра тых, чый талент зарадзіўся і набраў сілу на Вілейшчыне. Гэта Адам Гурыновіч, Іван Лашутка, Уладзімір Папковіч і іншыя.

Адам Гурыновіч

Нарадзіўся Адам Гурыновіч 25 студзеня 1869 года ў фальварку Кавалькі Вілейскага павета (цяпер Мядзельскі раён). Продкі яго бацькі былі выхадцамі з Аравіі, мелі татара – мусульманскае паходжанне, па прозвішчу Гурын. Засталіся тут, відаць, пасля паражэння татараў у бітве з войскам Вялікага княства Літоўскага пад Клецкам у 1506 годзе.

Маці паэта, Элеанора, паходзіла са слаўнага гетманаўскага роду Сіняўскіх. Першым у маладой сям’і быў сын Юзік, другім з’явіўся на свет Адам, які меў яшчэ адно імя – Гіляры. Хрысцілі яго 3 лютага 1869 года ў Ваўкалацкім касцёле.

Неўзабаве сям’я, здаўшы фальваркі Элеаноры ў арэнду, перабралася ў спадчынны фальварак Крыстынопаль Свянцянскага павета, а гэта ўжо тэрыторыя сучаснага Вілейскага раёна. Крыстынопаль размяшчаўся непадалёку ад вёскі Золькі.

14 чэрвеня 1886 года Адам пасля сямі год навучання атрымаў атэстат аб заканчэнні поўнага курса Віленскага рэальнага вучылішча, а праз год — пасведчанне аб заканчэнні поўнага курса механіка-тэхнічнага аддзялення дадатковага класа гэтага ж вучылішча.

Тады ж здае ўступныя экзамены ў Пецярбургскі тэхналагічны інстытут амаль з аднымі пяцёркамі.

З 1889 года Гурыновіч уключаецца ў студэнцкі рэвалюцыйны рух, чытае забароненыя кнігі, становіцца актыўным членам пaдпольнага таварыства, якое мела назву “ Гурток моладзі польска-літоўскай, беларускай і маларускай”. Гурток супрацоўнічае з марксісцкай арганізацыяй “Г.М. і Ю.І. Радзевіч”. Магчыма, там  і адбылося знаёмства Адама Гурыновіча і Францішка Багушэвіча. Ёсць факт і працягу гэтага знаёмства.

У маі 1893 года ў некаторых студэнтаў Пецярбурга, якія былі звязаны з дзейнасцю маладзёжных гурткоў, пачаліся вобыскі. Ва ўсіх западазроных асобаў былі знойдзены рэвалюцыйныя выданні, пераважна на польскай мове. Пачаліся арышты і допыты.

А. Гурыновіч быў спачатку змешчаны ў дом папярэдняга зняволення, а пасля перапраўлены ў Петрапаўлаўскую крэпасць.У канцы лістапада ў сувязі з абвастрэннем хваробы Адам быў вызвалены з муроў і адпраўлены пад нагляд паліцыі ў Крыстынопаль.

Дома Гурыновіч акрамя паэзіі займаўся гаспадарчымі справамі, любіў сталярнічаць, марыў да апошніх хвілін свайго жыцця аб хутчэйшым выздараўленні і вяртанні да жаданай справы, будаваў планы на будучыню. Але невылечная ў той час “ чорная воспа” перамагла. І ён памёр 14(26) студзеня  1894 года ў свае толькі 25 гадоў.

Паэтычны талент Гурыновіча толькі пачаў загарацца і раптам патух, як тая зорка на небасхіле. Пры яго жыцці не было надрукавана ніводнага верша. І ўсё ж спадчына А. Гурыновіча, як прадстаўніка беларускай літаратуры 19 стагоддзя, захавалася найбольш поўна, хаця і мела некаторыя  страты. Вядома, што пры вобыску паліцыяй у 1896 годзе ў яго былі забраны 8 сшыткаў з рукапісамі на беларускай мове, якія праз паўгода нарэшце трапілі ў Дэпартамент паліцыі ў Пецярбурзе. Далей сшыткі пераслалі ў Мінск. Далейшы лёс гэтых 8 сшыткаў невядомы.

Творчая спадчына А. Гурыновіча збераглася дзякуючы яго родзічам, у асноўным сястры Канстанцыі ( па мужу Странкоўскай), якая пазней жыла ў Кавалях ( памерла ў 1935 годзе) , і іх пляменніцы Яніне Гурыновіч.

Іван Лашутка

Іван Іосіфавіч Лашутка нарадзіўся 10 лістапада 1933 года ў вёсцы Баяры Вілейскага раёна. Пачатковую школу заканчваў у родных Баярах, а дзесяцігодку – у вёсцы Ілья. У гэты час ужо друкаваліся ў Вілейскай раённай газеце вершы Івана Лашуткі. Таму пасля школы яго адразу запрасілі на працу ў рэдакцыю палітаддзела Ільянскай МТС.

У 1953 годзе Іван Лашутка паступіў на філалагічны факультэт БДУ, які скончыў у 1958 годзе. Пасля вучобы быў размеркаваны на працу ў Вілейскі раён. Так ён апынуўся ў вёсцы Латыгаль.

У 1971 годзе Іван Іосіфавіч пераехаў у Вілейку, дзе ўладкаваўся на працу ў аддзел народнай адукацыі. Амаль 20 гадоў напружанай школьнай працы прайшлі ў Вілейскай СШ № 3. Там паэт выкладаў беларускую мову і літаратуру. Адначасова з’яўляўся завучам школы па навучальнай частцы. Працуючы ў школе, не пераставаў пісаць. Друкаваўся ў часопісах “Полымя”, “Маладосць”, “Настаўніцкай газеце”.

У 1992 годзе свет пабачыў яго першы зборнік вершаў “Свята дваіх”. У 1993 годзе гэты зборнік быў адзначаны прэміяй Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі ў галіне паэзіі. У 1996 годзе Іван Лашутка быў прыняты ў шэрагі сяброў Саюза беларускіх пісьменнікаў. У 2000 годзе выйшаў другі зборнік вершаў – “Край верасоў”. Верш “Край мой верасовы” быў пакладзены на музыку, і песняй змог абляцець усю Беларусь і заваяваць сэрцы шматлікіх слухачоў.

У канцы 2003 года ў свет выйшла кніга Івана Лашуткі “Святло слова”.

1 верасня 2004 года Івана Лашуткі не стала.

Уладзімір Папковіч

Папковіч Уладзімір Антонавіч нарадзіўся  ў 1935 годзе ў вёсцы Дварэц Вілейскага раёна ў сялянскай сям’і. Бацькі, Антон Іванавіч і Вольга Антонаўна, працавалі на ўласнай зямлі ў Заходняй Беларусі.

Валодзя пайшоў у першы клас Мардасоўскай школы ў 1944 годзе пасля вызвалення роднай зямлі. Навучыўся чытаць да школы, праз два тыдні быў пераведзены ў другі клас. Пасля заканчэння пачатковай школы вучыўся ў Хаценчыцкай сямігодцы, затым – у Ільянскай сярэдняй школе. У 1954 годзе паступіў ў Мінскі педагагічны інстытут замежных моў і ў 1958 годзе закoнчыў яго. Пасля заканчэння інстытута некаторы час працаваў выкладчыкам нямецкай мовы ў гэтым жа інстытуце. Затым працаваў інжынерам–перакладчыкам патэнтнага бюро Інстытута навукова-тэхнічнай інфармацыі і прапаганды пры Савеце Міністраў БССР, старшым выкладчыкам кафедры замежных моў Мінскага вышэйшага інжынерна-радыётэхнічнага вучылішча, інжынерам-перакладчыкам завода імя Вавілава. У 1966 годзе пераехаў у Віцебск, настаўнічаў, выкладаў у педінстытуце, зноў працаваў інжынерам-перакладчыкам, выкладчыкам індустрыяльна-педагагічнага тэхнікума. З 1982 года – старшы выкладчык Віцебскага педагагічнага інстытута.

З першымі вершамі і апавяданнямі У. Папковіч выступіў у 1962 годзе, але першую кнігу паэзіі “На досвітку” выдаў толькі ў 1972 годзе. На яго мастакоўскім рахунку  зборнікі “Зерне” (1982), “Самы кароткі цень” (1988), “На тым стаю” (2004). Уладзімір Папковіч вядомы яшчэ і як перакладчык з нямецкай і польскай мовы. У яго перакладзе выйшлі кнігі І.–Р. Бехера “Вяртанне да сябе” (1988), Р. Крафта “Востраў без маяка” (1987), зборнік паэзіі нямецкага рамантызму “Закаханы вандроўнік” (1989).

Гэта прадстаўнікі больш маладога пакалення, якія сваім талентам праслаўляюць Вілейшчыну, яе прыгажосць, яе шчырых працаўнікоў, уздымаюць жыццёвыя праблемы не толькі раёна, а і ўсёй Беларусі. У раздзеле маюцца звесткі пра Леаніда Левановіча, Розу Шэрую, Марыю Кузаўкіну і многіх іншых творчых людзей Вілейшчыны.

Леанід Левановіч

Нарадзіўся Леанід Кірэевіч Левановіч (Лявонаў) 14.09.1938г. у вёсцы Клеявічы Касцюковіцкага раёна Магілёўскай вобласці ў сям’і калгаснікаў. У 1945 – 1952 вучыўся ў Клеявіцкай сямігадовай школе, якую закончыў на “выдатна”. Пасля паступіў у Магілёўскае культасветвучылішча. Закончыўшы яго ў 1956, працаваў інструктарам Дзяржынскага раённага дома культуры Мінскай вобласці (1956 – 57), загадчыкам сельскага клуба ў в. Гаўрыленка Касцюковіцкага раёна (1957 – 58), дырэктарам РДК у г. Касцюковічы (1958). У 1957 годзе  паступіў на завочнае аддзяленне факультэта журналістыкі БДУ. У 1958 – 61 служыў на Балтыйскім флоце і адначасова вучыўся. Пасля дэмабілізацыі перавёўся на стацыянар і закончыў універсітэт (1963). Працаваў літсупрацоўнікам газеты “Знамя юности” (1963 – 1965), уласным карэспандэнтам “Сельскай газеты” (1965 – 1969), літсупрацоўнікам “ЛіМа” (1969 - !971), рэдактарам аддзела мастацтва, крытыкі і бібліяграфіі часопіса “Нёман” (1971 – 1974), адказным сакратаром (1974 – 1975) і загадчыкам аддзела навукі і мастацтва (1975 – 79) часопіса “Полымя”, галоўным рэдактарам галоўнай рэдакцыі літаратурна-драматычных праграм Беларускага тэлебачання (1979 – 83). У 1982 – 86 на творчай рабоце. З 1986 рэдактар выдавецтва “Мастацкая літаратура”. Член Саюза пісьменнікаў Беларусі з 1975 года.

 Дэбютаваў у 1963 апавяданнем “Русакова дарога”. У 1960 – 70-я гады актыўна выступаў як нарысіст. Журналісцкім творам Л.Левановіча ўласціва праблемнасць, доказнасць, уменне бачыць у чалавеку тое, што вызначае яго характар. Праца ў жанры нарыса дапамагала шліфаваць майстэрства, прывучала да лаканічнасці. Для апавяданняў пісьменніка характэрна маральна-этычная праблематыка. У аповесці “Валанцёр свабоды” стварыў запамінальны вобраз барацьбіта-інтэрнацыяналіста П. Варанецкага (прататыпам паслужыў Фадзей Варанішча), былога камсамольца Заходняй Беларусі, пасля падпольшчыка ў Аргенціне, абаронцы рэспубліканскай Іспаніі, удзельніка Супраціўлення ў Францыі. Аб праблемах аднаўлення калгаса, навучання ў пасляваеннай школе расказвае ў рамане “Шчыглы”, дзе стварыў вобразы дзяцей вайны. У п’есах Л. Левановіча ўзнімаюцца праблемы чалавечых адносін, сям’і. Апошнія значныя творы пісьменніка – раманы  “Паводка сярод зімы”, “Дзікая ружа”, “Бесядзь цячэ ў акіян”.

     Жыве на Вілейшчыне ў вёсцы Пятрылава.

Роза Шэрая

Нарадзілася 7 лістапада 1946 года на Браслаўшчыне, пачатковую адукацыю атрымала ў в.Зарачча Браслаўскага раёна, далей працягвала вучобу ў Любанскай школе Вілейскага раёна, якую скончыла ў 1964 годзе. Педагагічную працу пачала з пасады піянерважатай. Вучылася завочна, у 1972 годзе скончыла БДУ ім.Леніна. З верасня 1968 года Ільянская школа стала роднай. Выкладала прадметы філалагічнага цыклу. Стваральнік і кіраўнік народнага музея “Вілейшчына літаратурная”. Друкавалася ў газеце “Шлях перамогі”,”Настаўніцкай газеце”, ”Літаратуры і мастацтве”, часопісе “Куфэрак Віленшчыны”, калектыўных зборніках “Адчыні сваё сэрца”, “Любы край дарагі”, “Іду на споведзь”, ”На парозе вечнасці”. Аўтар зборніка "П'ескі для школьнага тэатра" і кнігі нарысаў "Душа адкрыта для дабра".

Марыя Кузаўкіна

Марыя Рамуальдаўна Кузаўкіна нарадзілася ў 1953 годзе на Вілейшчыне. Скончыла Ваўкалацкую сярэднюю школу, факультэт журналістыкі і філасофска-эканамічны факультэт  Белдзяржуніверсітэта. Працавала карэспандэнтам, загадчыцай аддзела пісьмаў рэдакцыі Вілейскай газеты "Шлях перамогі", уласным карэспандэнтам газеты "Мінская праўда". З 2003 года – галоўны рэдактар газеты "Шлях перамогі". У 2008 годзе газета ўзнагароджана Ганаровай Граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь.

Марыя Рамуальдаўна друкавалася ў рэспубліканскіх перыядычных выданнях. За публікацыі па праблемах сацыяльна-эканамічнага развіцця вёскі ўзнагароджвалася прэміяй Мінскага абласнога выканаўчага камітэта. Лаўрэат прэміі Саюза журналістаў Беларусі.

Мы ўзялі за экспанат даследвання дыск Г.В. Кутас “Смак дзяцінства” з мэтай  шырэйшага азнаямлення з матэрыяламі дыска вучняў школ Вілейшчыны  і настаўнікаў, далучыць да паэзіі сям’і Кутасаў, дапамагчы развіць музычны густ і паэтычнае чуццё.

Дыск “Смак дзяцінства” ўключае ў сябе дзесяць песень для дзяцей і юнацтва: “О, Беларусь!”, “Беларуская зямля”, “Пачакайце, падрасту”, “Мак таўкуць камары”, “Полечка”, “Маме”, “Абеліскі”, “Апошні званок”, “Родны край”, “Крок за крокам”.

    Дзіцячага рэпертуару наогул нямнога. Актуальнасць здзейсненай працы дастаткова значная.  Я і мае сяброўкі з’яўляемся не толькі экскурсаводамі музея “Вілейшчына літаратурная”, але і ўдзельнікамі народнага аматарскага  калектыву, эстраднай студыі аўтарскай песні “Імпэт” (Дадатак 5, 12). Мы заўважаем, што песні Галіны Кутас ўспрымаюцца дадатна. Нас запрашаюць у розныя школы раёна і іншыя калектывы, а ў нашай школе мы выступаем наогул часта. Хочацца спадзявацца, што дыск прыдасца ў музычным афармленні святаў шмат дзе, бо з выдадзеных 500 дыскаў 150 распаўсюджана па бібліятэках, дамах культуры, калектывах мастацкай самадзейнасці, 100 дыскаў распаўсюдзіў па школах аддзел адукацыі раёна.

На дыску запісана сем песень на словы Міколы Кутаса, тры песні на словы іх сына Генрыха Кутаса, музыку да ўсіх песень і словы да песень “Мама” і “Абеліскі” напісала Галіна Віктараўна.

Трэба зазначыць, што сям’я Кутасаў вельмі творчая. Мікола Сямёнавіч выдаў дзве кнігі вершаў: “Перазвоны”(1999), “Размову з вераснем вяду” (2012). У 2006 годзе выйшаў сямейны паэтычны зборнік Кутасаў “У храме дзён” (Дадатак 2, 9). Творчая сям’я Кутасаў можа служыць прыкладам для многіх беларускіх сем’яў. Яны не толькі сумленна выконваюць свае прамыя абавязкі, але яшчэ шмат займаюцца грамадскай працай (Дадатак 3, 10). Нам асабліва імпануе, што ўсе яны частыя госці нашай школы – дапамагаюць ладзіць мерапрыемствы, сустракаюцца з вучнямі, праводзяць практыкумы паэтычнага майстэрства. Аб гэтых  слаўных людзях Вілейшчыны пісалі ў газетах раённага, абласнога і рэспубліканскага маштаба (Дадатак 6-9).

У нашым музеі маюцца багатыя матэрыялы пра кожнага з іх. Мы расказваем пра Міколу Сямёнавіча і Галіну Віктараўну, чытаем вершы іх і Генрыха. Генрых Мікалаевіч прыняў актыўны ўдзел ў святкаванні 150-годдзя нашай школы (Дадатак 11). Правялі прэзентацыі паэтычных зборнікаў і дыска “Смак дзяцінства” (Дадатак 4).

Усе песні на беларускай мове. Маецца “плюс” і “мінус”. Аранжыроўкі выканаў  Аляксандр Усовіч.

Раней у Г.В.Кутас выйшаў кампакт-дыск “Іду на твой голас, Радзіма”, потым з’явіўся “Васільковы сон”. Былі “Насцеж”, “Не баіцца вятроў мой агонь” і іншыя. У 2011 годзе Кутасы ўвайшлі ў склад фіналістаў Нацыянальнай музычнай прэміі Беларусі ў галіне эстраднага мастацтва – у намінацыі “Аўтарскі дэбют. Новае імя” (Дадатак 1). У 2012 годзе “Смак дзяцінства” вылучылі ў намінацыю “Лепшы музычны альбом”.

Экскурсія “Гісторыя аднаго экспаната – Дыск “Смак дзяцінства” (песні для дзяцей і падлеткаў) народнага аматарскага  калектыву, эстраднай студыі аўтарскай песні “Імпэт”

Экскурсавод 1

Гэты незвычайны экспанат  падарыла музею сама гаспадыня дыска “Смак дзяцінства” Галіна Віктараўна Кутас ў 2012 годзе, адразу пасля яго выхаду ў свет. Падчас прэзентацыі Галіна Віктараўна расказала, што праца над дыскам доўжылася тры гады. У народным аматарскім калектыве аўтарскай песні “Імпэт”, створаным ў 2000 годзе, акрамя дарослых выканаўцаў былі вучні. Паступова дзеці выраслі, іх замяніла новае папаўненне. Спачатку выконваліся песні ранейшага рэпертуару, але час патрабуе развіцця і шляху наперад. Наспела неабходнасць папоўніць рэпертуар новымі творамі, якія адпавядалі б узросту ўдзельнікаў групы “Імпэт+”.

Экскурсавод 2

Сяброўскія адносіны з юнымі выканаўцамі і цеплыня ўзаемін натхнілі стваральніцу на новыя песні для дзяцей і падлеткаў. З’явіліся песні “Мама”, “Абеліскі”, якія выконваліся ў розных аўдыторыях і мелі вялікі поспех. Галіна Віктараўна звярнулася да творчасці свайго сына Генрыха, які пачаў пісаць яшчэ за школьнай партай. У выніку на яго вершы Галіна Віктараўна паклала музыку, і атрымаліся песні “О Беларусь!”, “Крок за крокам”. Спецыяльна для дзяцей напісаў тэксты Мікола Кутас. У сямейным дуэце атрымаліся цудоўныя песні: “Мак таўкуць камары”, “Полечка”, “Апошні званок”, “Родны край”.

Экскурсавод 3

    Такім чынам падрыхтавалі дзесяць песень, якія складаюць рэпертуар падлеткавай групы “Імпэт+” і дыск “Смак дзяцінства”. Церахава Сняжана, Судніковіч Аляксандр, Шымель Паліна, Акуліч Вікторыя – салісты і выканаўцы. Аляксандр саліруе шэсць песень.

Экскурсавод 4

    Дыск носіць пазітыўную назву “Смак дзяцінства”. Гэта не словы з песні, а як пацвярджэнне таму, што вучыцца ў школе, спяваць песні і несці іх слухачам – сапраўднае шчасце. У 2012 годзе Г.В.Кутас прапанавала кампакт-дыск “Смак дзяцінства” на Рэспубліканскі конкурс “Нацыянальная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне эстраднага мастацтва” ў намінацыі “Аўтарскі дэбют. Новае імя”. Рэцэнзія вядомага музычнага крытыка  Рэспублікі Беларусь Надзеі Бунцэвіч на яго з’явілася ў газеце “Культура” і была прыязнай.

Гучыць песня на словы Генрыха Кутаса, музыку Галіны Кутас “Крок за крокам”

Экскурсавод 1

Сапраўдная творчая біяграфія Галіны Віктараўны Кутас пачалася ў 1999 годзе, калі песня на словы і музыку Галіны Віктараўны была адзначана дыпломам III ступені Вілейскага раённага выканаўчага камітэта. У 2012 годзе сям’я Кутасаў удзельнічала ў Рэспубліканскім конкурсе “Нацыянальная музычная прэмія” ў намінацыі “Лепшы музычны альбом”. Яна як паэтка і песенніца вядома не толькі за межамі раёна, але і вобласці і рэспублікі.

 Гучыць верш Генрыха Кутаса “Адзінства”

Спяшаюцца ў рэкі ручайкі,

Змываючы нястомна перашкоды.

Як вены чалавечае рукі,

Яны сасуды велічнай прыроды.

Адвеку існуе пчаліны рой,

І гуртам усміхаецца дзяцінства.

Як добра жыць шчасліваю сям’ёй,

Бо ёсць закон няпісаны адзінства.

Ветразь надзеі і далеч агністая

Хай застаюцца іскрыстымі, чыстымі,

Як каравэлы краіны дзяцінства,

Як неўміручая прага адзінства.

Песні калектыву "Імпэт"

Агляд літаратуры:

1. Газета “Шлях перамогі” № 95, 29 снежня 2012 года. У.Кажамяка “Ёсць сейбіты на ніве дабрыні”.

2. Газета “Культура “№ 48, 1 снежня 2012 года. Н.Бунцэвіч “Альбом з Ільі. Дзіцячыя песні “на смак”.

3. Газета “Шлях перамогі” №79, 24 кастрычніка 2012 года. У.Кажамяка “Імпэт” – для бабінага лета. І не толькі…”

4. Газета “Шлях перамогі” №29, 24 красавіка 2010 года. М.Кузаўкіна “Ідзём на твой голас, “Імпэт”.

5. “Рэгіянальная газета” №10, 9 сакавіка 2012 года. Р.Шэрая “ Лёс назаўсёды звязаў Міколу Кутаса з вілейскім краем”.

6. М.Кутас “Перазвоны”.1999 г. Друкарня “Перамога”.

7. Мікола Кутас, Галіна Кутас, Генрых Кутас “У храме дзён”. Мінск Выд.      І.П.Логвінаў. 2006.

8. Мікола Кутас “Размову з вераснем вяду”. Мінск “Ковчег” 2012.

9. Кампакт-дыск “Смак дзяцінства”.2012.

Дадаткі

Дадатак 1. Сям’я Кутасаў падчас удзелу ў цырымоніі ўручэння Нацыянальнай музычнай прэміі Беларусі ў галіне эстраднага мастацтва

Дадатак 2. Сям’я Кутасаў на прэзентацыі кнігі “У храме дзён” (2006 год)

Дадатак 3. Буклет народнага аматарскага  калектыву, эстраднай студыі аўтарскай песні “Імпэт”

Дадатак 4. Прэзентацыя дыска “Смак дзяцінства”

Дадатак 5. Тэматычная экскурсія “Гісторыя аднаго экспаната – Дыск “Смак дзяцінства” (песні для дзяцей і падлеткаў) народнага аматарскага  калектыву, эстраднай студыі аўтарскай песні “Імпэт”

Дадатак 6. Артыкул М.Бунцэвіч у газеце “Культура” (№48 ад 01.12.2012) “Альбом з Ільі”

Дадатак 7. Артыкул М.Кузаўкінай у газеце “Шлях перамогі” (№29 ад 24 красавіка 2010 года) “Ідзём на твой голас, “Імпэт”

Дадатак 8. Артыкул Я.Лапіцкага ў газеце “Шлях перамогі” ад 22.03.2005 года “На добрых людзей Вілейшчына багатая”

Дадатак 9. Абмен творчымі набыткамі Галіны Кутас з Мікалаем Ляшчуном (2013 год)

Дадатак 10. Урок жыцця і прафесіі (27.10.2012)

Дадатак 11. Мы разам спяваем і адпачываем (экскурсаводы школьнага народнага музея “Вілейшчына літаратурная” і ўдзельнікі народнага аматарскага  калектыву, эстраднай студыі аўтарскай песні “Імпэт”)